Filmrecensie #publiekewerken

10 december is het zover. Dan gaat landelijk de fraaie boekverfilming 'Publieke Werken' in première. Pasgeleden mocht ik de publiekspremière meemaken.

De film is over het algemeen rustig, vrij somber, een verleden schetsend waarin naar ware historie van dit gebied uiteenliggende tijdsspannes samen worden gebracht tot een geloofwaardig maar ook hartroerend geheel. Een arme gemeenschap even buiten Hoogeveen, zonder enig uitzicht op betere tijden (het einde van de turfstekerstijd). Een dorpsapotheker in Hoogeveen met een veel te groot hart, zo het schijnt, heen en weer geslingerd tussen zijn werk (vaak in de mix met liefdadig optreden onder de allerarmsten) en zijn vrouw, duidelijk gevoelig voor het leven in de betere kringen. Een kastenbouwer die zich op vioolbouw en -reparatie heeft toegelegd en een gouden berekening ziet in de verhandeling van zijn woning op de plaats waar al ras een groots hotel zal moeten verschijnen, maar die zich danig verkijkt op zijn positie.

In elke beschreven situatie hierboven schuilen, knap, vervolgens ook nog eens een heel aantal kleine ellendigheden welke zo nu en dan de kop op steken en de toeschouwer duikt steeds verder een bleke lelijke werkelijkheid in waar maar geen einde aan lijkt te komen. Prachtig! Dat is ook een kunst. De toeschouwer te boeien, zelfs als het geheel van het aangebodene in-en-in triest laat zien waar onze samenleving toen, en nu, toe in staat is. Natuurlijk zijn er lichtpuntjes en genieten we met elkaar van fraaie Hollandse tafereeltjes, molens en ophaalbruggen, kanalen en geiten, viezige arbeiders en morsige werktenues. Natuurlijk zijn daar de vruchten van een tomeloze goedheid in mensen, maar nooit zonder hartbrekende tragische scenes waar hoofdpersoon en naasten nog wekenlang ernstige last van gehad moeten hebben.

Persoonlijk was ik vooral benieuwd naar de vishal. Het boek van Thomas Rosenboom beschrijft in een bijna surrealistische schildering hoe er door Vedder zo nu en dan een visje, verpakt in krant, gekocht werd in deze onwelriekende omgeving alwaar hongerige ooievaars zich een toegang verschaften via nauwe openingen, waarna deze enorme vogels een vluchtroute plachten te vinden in de hogere regionen, maar deze niet vonden en uitgeput ter aarde stortten. De tragiek. Wat een sublieme symbolische weergave van al wat hebberig en kortzichtig door het leven gaat. Ik heb op deze scene zitten wachten en verrast een uitroep gesmoord toen er een moment in de film een afgekloven visje in een vettige krant tragisch in beeld gebracht werd. Daar was het! Het zit er in! Niet helemaal, maar toch. Iedereen die het boek kent ziet die hele scene weer haarscherp voor zich. Een geniale verwijzing.

De film is verder in mijn beleving op een aantal punten vrij on-hollands. Daar waar men de liefde bedrijft. Daar waar men zich wanhopig in dramatische omstandigheden ten hemel keert. Daar waar boeiende dialogen gaande zijn. Nergens vind je meer iets terug van de obsceniteit, het gevloek en de ratelende Nederlandse tongval, zoals in zoveel andere Hollandse filmproducties wel het geval is. Maakt het de film daarmee een soft Amerikaans tranentrekkend geheel? Integendeel. Het maakt de film toegankelijk voor iedereen die zonder enige reserves wil kunnen genieten van een prachtverhaal over ons eigen land. Geen documentaire, maar een meeslepend verhaal, doorspekt van herkenbare elementen uit de historie van Nederland en regio Hoogeveen. Dikke pluim voor regisseur Joram Lürsen.

Maar loopt het dan wel goed af? Ga ik met een zwaar hart weer huiswaarts? Verlies ik niet op één avond, zij het dan wel in twee uren i.p.v. de doorsnee anderhalf uur, geheel en al mijn vertrouwen in de mensheid en het leven? Vragen die ongetwijfeld in jullie verontruste brein opdoemen. Wel. Het feit dat ik hier nu zit te typen onder het schemerige licht van een tafellamp terwijl ik ook 'Hart van Nederland' had kunnen kijken (...) op teevee spreekt van het tegendeel daarvan. Meer kan en wil ik hier niet over zeggen. Ga het zelf bekijken. Laat je verrassen. Ik ben zeer benieuwd of ook jij met enige trots en hersteld vertrouwen in de Nederlandse filmindustrie weer huiswaarts zult gaan.

Harold Prost